ZUS żąda zwrotu zasiłków macierzyńskich za lata 2012-2017

Jeżeli w latach 2012-2017 pobieraliście zasiłek chorobowy lub macierzyński to czas zacząć się bać – ZUS właśnie przedstawił  interpretację przepisów dotyczących pobierania zasiłków w trakcie prowadzenia działalności gospodarczej i na jej podstawie żąda zwrotu pobranych świadczeń.

Sprawdź jak się obronić i co zrobić aby Twój dom nie stał się przedmiotem egzekucji ZUS!

Tak działał  ZUS w maju tego roku…

Jakiś czas temu, zwróciła się do mnie ubezpieczona prowadząca działalność gospodarczą od 2012 r. W 2014 r. urodziła swoje drugie dziecko. Po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego przebywała na zasiłku chorobowym, a następnie na świadczeniu rehabilitacyjnym.Na początku 2017 r., ZUS skierował do ubezpieczonej pismo z prośbą o dokonanie korekty na koncie ubezpieczeniowym w celu uporządkowania okresów podlegania ubezpieczeniom społecznym, w tym dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Oczywiście w piśmie nie znalazło się żadne pouczenie dotyczące konsekwencji złożenia i „uporządkowania” konta, o które prosił ZUS. 

Ubezpieczona, zgodnie ze wskazówkami zawartymi w skierowanym do niej piśmie, dokonała czynności o które poprosił ZUS. Po trzech dniach od dokonania wymaganych przez ZUS modyfikacji, ZUS wydał decyzję w zakresie obowiązku zwrotu wszystkich rzekomo nienależnie pobranych przez nią świadczeń, czyli zasiłku chorobowego, macierzyńskiego i świadczenia rehabilitacyjnego za okres od 2014 r. do 2016 r. ZUS zażądał od ubezpieczonej zwrotu blisko  250.000,00 zł (!!!) wraz z odsetkami, w terminie 30 dni od dnia otrzymania niniejszej decyzji

Jednakże po naszej interwencji, ZUS wycofał się ze swojego stanowiska i uznał, że świadczenie jest co prawda dalej nienależne ale wypłacone z winy organu, a takie co do zasady nie podlega zwrotowi.

Poprzednia praktyka ZUS – żądania zwrotu świadczenia nienależnego okazała się nieskuteczna.

ZUS stosując powyższą wykładnię przepisów, na początku roku próbował wydawać decyzję o zwrocie świadczenia nienależnego, nie wydając decyzji o podleganiu. W związku z ewidentnym łamaniem przepisów, sam wycofał się ze swojego stanowiska. W sprawie, którą prowadzimy odstąpił od  żądania zwrotu zasiłku.

ZUS zmienia taktykę

W ostatnim czasie ZUS przedstawił nową interpretację przepisów, dotyczących pobierania zasiłków w trakcie prowadzenia działalności gospodarczej. Według aktualnej wykładni ZUS, okres urlopu macierzyńskiego stanowi odrębny tytuł do ubezpieczeń społecznych. W praktyce oznacza to, że kobieta przedsiębiorca – podlegająca ubezpieczeniom społecznym oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu prowadzenia działalności –  pozostająca na zwolnieniu lekarskim w trakcie ciąży, z dniem porodu powinna wyrejestrować się z ubezpieczeń – w tym chorobowego – (dokumentem ZWUA) i w tym samym momencie, na czas pobierania zasiłku macierzyńskiego zgłosić się tylko do ubezpieczenia zdrowotnego (dokumentem ZZA). W dniu zakończenia urlopu macierzyńskiego i tym samym pobierania zasiłku macierzyńskiego – ubezpieczona winna złożyć do ZUS dokument ZUA z dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym, aby tym samym, nabyć prawo do zasiłku chorobowego – z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej – w przypadku zaistnienia zdarzenia ubezpieczeniowego.

W połowie 2015 r., ZUS zaczął odmawiać wypłaty zasiłków chorobowych, do których ubezpieczone przedsiębiorcze matki nabyły prawo bezpośrednio po zakończeniu okresu wypłaty zasiłku macierzyńskiego. Według ZUS, zasiłki były nienależne osobom, które nie wyrejestrowały się z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego z dniem porodu i ponownie nie zarejestrowały się z dniem zakończenia pobierania zasiłku macierzyńskiego.

Co zaskakujące działania ZUS, nie objęły innych ubezpieczonych – takich jak pracownicy czy zleceniobiorcy, którzy z tytułu umowy o pracę lub umowy cywilno-prawnej podlegali ubezpieczeniom społecznym, w tym dobrowolnemu ubezpieczeniu społecznemu.

ZUS uznał, że posunie się o krok dalej i zażąda 300.000,00 zł zwrotu zasiłku od Ubezpieczonej

Ubezpieczone przedsiębiorcze matki, korzystające ze swojego prawa do zasiłku chorobowego i zasiłku macierzyńskiego zaczęły otrzymywać od ZUS wezwania do składania korekt (KOA) lub informację o wyrejestrowaniu z ubezpieczenia za pośrednictwem organu. Na podstawie złożonej korekty, nieświadoma podstępu ZUS ubezpieczona – sama pozbawiała się prawa do otrzymania zasiłku, tj. podstawy do zasiłku. Dla organu JEST to podstawa do uchylenia wszystkich decyzji przyznających zasiłek za lata wstecz. Tu należy wyjaśnić, że fakt podlegania ubezpieczeniu chorobowemu uprawnia do świadczeń takich jak zasiłek chorobowy, macierzyński czy opiekuńczy i objęcie tymi ubezpieczeniami następuje od dnia złożenia wniosku. Zatem jeśli, ktoś obecnie dokona wyrejestrowania lub ZUS wyrejestruje go z ubezpieczeń społecznych organ przyjmuje, że zgłoszenie do ubezpieczenia chorobowego nastąpiło w dniu dokonania korekt, zatem ubezpieczona (ubezpieczony), nie mieli prawa do zasiłków, które pobrali, ponieważ w dniu porodu nie podlegali ubezpieczeniu chorobowemu.

Art. 14. Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych
[Objęcie ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi i chorobowym dobrowolnie]
Objęcie dobrowolnie ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi i chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tymi ubezpieczeniami, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony (…)

Art. 29 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.
1. Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego:
urodziła dziecko; (…)

A kwoty, jakich żąda ZUS są niebagatelne, ponieważ średni czas pobierania zasiłków to 18 miesięcy. Wysokość zasiłku podlegająca zwrotowi to kwoty od 150.000,00 zł do 300.000,00 zł.

Orzecznictwo w sprawie

ZUS obecnie wykorzystuje częściowo korzystną dla siebie linię orzeczniczą i idzie za ciosem.
Tytułem przykładu należy wskazać następujące rozstrzygnięcia sądów powszechnych wskazujące na rozbieżności interpretacyjne:

  • wyrok Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 21 lutego 2017 r.; sygn. akt: V U 39/16;
  • wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z dnia 28 grudnia 2016 r.; sygn. akt: VII U 1726/16;
  • wyrok Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 14 grudnia 2016 r.; sygn. akt: IX U 484/16;
  • wyrok Sądu Okręgowego w Świdnicy z dnia 28 listopada 2016 r.; sygn. akt: VII Ua 41/16;
  • wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 7 listopada 2016 r.; sygn. akt: IX U 415/16;
  • wyrok Sądu Rejonowego w Łodzi, z dnia 21 lipca 2016 r.; sygn. akt: XI U 364/16;
  • wyrok Sądu dla Miasta Stołecznego Warszawy w Warszawie, z dnia 14 kwietnia 2016 r.; sygn. akt: VII U 547/15;
  • wyrok Sądu Okręgowego w Katowicach, z dnia 22 stycznia 2016 r.; sygn. akt: X 1Ua 129/15.

W marcu 2017 r. złożyliśmy skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego i czekamy na finalne rozstrzygnięcie kwestii zbiegów tytułów do ubezpieczeń.

ZUS w sposób bardzo naturalny informuje ubezpieczonych o nieprawidłowościach. Jeden z Oddziałów wysyła do Ubezpieczonych zawiadomienie o wszczęciu postępowania z urzędu i stwierdza, że „w wyniku analizy dokumentów zewidencjonowanych na koncie oraz w oparciu o obowiązujące przepisy, Oddział ZUS stwierdził nieprawidłowości w schemacie podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej z uwagi na fakt nabycia zasiłku macierzyńskiego”. Organ na stronie trzeciej rzeczonego pisma stwierdza, że „zgodnie z obowiązującymi przepisami (…) w terminie 7 dni od dnia otrzymania pisma jest Pan/i zobowiązania do złożenia:

”Stosownego oświadczenia w formie formularza ZUS KOA, w celu konieczności uporządkowania danych dotyczących przebiegu ubezpieczenia. Zawarte w nim informacje pozwolą skorygować błędne dane, a w konsekwencji otrzymać prawidłowy zapis na Pana/i koncie jako osoby ubezpieczonej”.

Jednakże po dokonaniu powyższego uporządkowania Ubezpieczona, otrzymała decyzję o obowiązku zwrotu świadczenia nienależnego za okres 2014  – 2016 r. wstecz, w łącznej wysokości 183.000,00 zł.

Jeśli dostaniesz decyzję z ZUS musisz się odwołać, chyba że chcesz aby Twój dom był przedmiotem egzekucji ZUS.

ZUS obecnie sprawdza wszystkie osoby, które pobierały zasiłek chorobowy lub macierzyński w latach 2012-2017 r. i jeżeli te osoby nie zastosowały się do „nowej” interpretacji, to:

  • uchyla bez podstawy prawnej wszystkie decyzje dotyczące nabycia prawa do zasiłku za okres wsteczny, lub
  • wydaje decyzję o niepodleganiu ubezpieczeniu chorobowemu za okres prowadzenia działalności gospodarczej.

Wydanie decyzji o niepodleganiu ubezpieczeniu jest zazwyczaj pierwszą decyzją w tego typu sprawach, ZUS następnie nie czekając na uprawomocnienie się decyzji  o podleganiu ubezpieczeniu społecznemu w tym chorobowemu wydaje kolejną decyzję o pobraniu świadczenie nienależnego i wnosi o zwrot pobranych zasiłków.

Wskazówki jak postępować:

  1. Jeśli dostaniesz pismo z ZUS o obowiązku wyrejestrowania się z ubezpieczeń społecznych dotyczących lat wstecz, nie rób tego – niech organ to zrobi z urzędu.
  2. Jeśli otrzymasz pismo z ZUS o wszczęciu postępowania z urzędu oznacza to, że ZUS wyda decyzję.
  3. Jeśli ZUS wyda Ci decyzję o niepodleganiu ubezpieczeniom społecznym za lata wstecz i w tym okresie pobierałeś/pobierałaś zasiłek, MUSISZ SIĘ OD TEJ DECYZJI ODWOŁAĆ! (podpowiedź jak odwołać się od decyzji ZUS znajdziesz tutaj: helpdeskkadrowy.pl/blog/sprawy-zus/odwolania…).
  4. Jeśli ZUS na podstawie nieprawomocnej decyzji o podleganiu ubezpieczeniu chorobowemu (która nie została utrzymana w mocy w postępowaniu sądowym, bądź też zostało od niej wniesione odwołanie) wyda decyzję o obowiązku zwrotu zasiłku, pamiętaj ZUS działa bezprawnie, nie może wydać kolejnej decyzji na podstawie nieprawomocnej decyzji.
  5. Jeśli ZUS wyda Ci od razu decyzję o obowiązku zwrotu zasiłku z powodu pobrania świadczenia nienależnego, MUSISZ się odwołać, ponieważ żadna przesłanka dotycząca pobrania świadczenia nienależnego nie jest spełniona.

Rażące nieprzestrzeganie przepisów przez ZUS – dlaczego ZUS działa bezprawnie?

ZUS rażąco narusza przepisy prawa, w tym przede wszystkim przepisy postępowania administracyjnego, na podstawie których pierwotnie uchylał ubezpieczonym wszystkie prawomocne decyzje o nabyciu prawa do zasiłków. Decyzje ostateczne organu, od których nie zostało wniesione odwołanie do właściwego sądu, mogą być z urzędu przez ZUS uchylone, zmienione lub unieważnione na zasadach określonych wyłącznie w przepisach kodeksu postępowania administracyjnego. ZUS dopuszcza się jawnego naruszenia art. 155 k.p.a. i art. 156 k.p.a. – nie zostały bowiem spełnione żadne przesłanki warunkujące uchylenie lub zmianę decyzji.Jednak ZUS narusza k.p.a. z pełną premedytacją, ponieważ odwołania od decyzji ZUS wnosi się do sądu powszechnego, który nie bada co do zasady zarzutów z k.p.a.

Kolejnym naruszeniem organu jest żądanie zwrotu zasiłku poprzez niewłaściwe zastosowanie art. 84 ust. 1–3 ustawy systemowej.Organ zażąda zwrotu zasiłku macierzyńskiego, zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego na podstawie art. 84 ustawy systemowej, który nie ma zastosowania w przedmiotowych sprawach, ponieważ Ubezpieczona (Ubezpieczony), nie pobrała nienależnego świadczenia z ubezpieczeń społecznych, w związku z czym nie ma obowiązku jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, ponieważ nie zaistniała żadna z przesłanek określona w art. 84 ust. 2 ustawy systemowej, tj.:

  • organ nie wypłacałświadczenia pomimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, a Ubezpieczona (Ubezpieczony) nie była (był) pouczona (pouczony) o braku prawa do ich pobierania;
  • wyżejwymienione świadczenia nie były wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

Ponadto w wyroku z dnia 2 grudnia 2009 r. (sygn. w sprawie I UK 174/09) Sąd Najwyższy stwierdził, że „wypłacenie świadczenia w sposób, na który nie miała wpływu wina świadczeniobiorcy, nie uzasadnia powstania po stronie osoby ubezpieczonej obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia”. Również w wyroku z dnia 10 czerwca 2008 r. (sygn. I UK 376/07) Sąd Najwyższy uznał, że „obowiązek zwrotu wypłaconych nienależnie świadczeń z ubezpieczeń społecznych obciąża płatnika składek w myśl art. 84 ust. 6 ustawy systemowej tylko wówczas, gdy ich pobranie spowodowane zostało przekazaniem przez niego nieprawdziwych danych mających wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość, a jednocześnie brak jest podstaw do żądania takiego zwrotu od osoby, której faktycznie świadczenia te wypłacono, bowiem nie można uznać, że pobrała je nienależnie w rozumieniu art. 84 ust. 2 tej ustawy.” W sprawach tego typu to ZUS był płatnikiem zasiłku, w związku z powyższym nawet gdyby hipotecznie przyjąć, że Ubezpieczona (Ubezpieczony) pobrała (pobrał) świadczenie nienależnie, to zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego nie ma obowiązku zwrotu świadczenia.

TRZEBA się odwołać! W razie braku odwołania od decyzji ZUS, decyzja stanie się prawomocna i ZUS będzie mógł dochodzić roszczenia na drodze egzekucyjnej.

Jakie przepisy narusza ZUS!!!

Art. 155. k.p.a.

Uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznej, na mocy której strona nabyła prawo
Decyzja ostateczna, na mocy której strona nabyła prawo, może być w każdym czasie za zgodą strony uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, jeżeli przepisy szczególne nie sprzeciwiają się uchyleniu lub zmianie takiej decyzji i przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony; przepis art. 154 uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznej na mocy której żadna ze stron nie nabyła prawa, § 2 stosuje się odpowiednio.Art. 156 § 1 k.p.a.

§1. Organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która:

1) wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości;
2) wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa;
3) dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną albo sprawy, którą załatwiono milcząco;
4) została skierowana do osoby nie będącej stroną w sprawie;
5) była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały;
6) w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą;
7) zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa.

§2. Nie stwierdza się nieważności decyzji z przyczyn wymienionych w § 1 pkt 1, 3, 4 i 7, jeżeli od dnia jej doręczenia lub ogłoszenia upłynęło dziesięć lat, a także gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne.Art. 84 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych

1. Osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11.
2. Za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

  • świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania;
  • świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

3. Nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych za okres dłuższy niż ostatnie 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ wypłacający świadczenia o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty, a mimo to świadczenia były nadal wypłacane, a w pozostałych przypadkach – za okres dłuższy niż ostatnie 3 lata.
4. Kwoty nienależnie pobranych świadczeń ustalone prawomocną decyzją oraz kwoty odsetek i kosztów upomnienia, zwane dalej „należnościami z tytułu nienależnie pobranych świadczeń”, podlegają potrąceniu z wypłacanych świadczeń, a jeżeli prawo do świadczeń nie istnieje – ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, z zastrzeżeniem ust. 8c.
4a. Nienależnie pobrane świadczenia mogą być zabezpieczane hipoteką przymusową i ustawowym prawem zastawu, z wyjątkiem przypadku, gdy podlegają potrąceniu z bieżąco wypłacanych świadczeń. Przepisy art. 26 i 27 stosuje się odpowiednio.
5. Przepisów ust. 2–4 i 8 nie stosuje się, jeżeli przepisy szczególne określające zasady przyznawania i wypłacania świadczeń stanowią inaczej.
6. Jeżeli pobranie nienależnych świadczeń zostało spowodowane przekazaniem przez płatnika składek lub inny podmiot nieprawdziwych danych mających wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość, obowiązek zwrotu tych świadczeń wraz z odsetkami, o których mowa w ust. 1, obciąża odpowiednio płatnika składek lub inny podmiot.
7. Należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń ulegają przedawnieniu po upływie 10 lat, licząc od dnia uprawomocnienia się decyzji ustalającej te należności. Przepisy art. 24 ust. 5–5c stosuje się odpowiednio.
7a. W przypadku osoby, która nienależnie pobrała świadczenie, decyzji, o której mowa w ust. 7, nie wydaje się później niż w terminie 5 lat od ostatniego dnia okresu, za który pobrano nienależne świadczenie.
8.  Zakład może odstąpić od żądania zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, odroczyć termin ich płatności albo rozłożyć je na raty, jeżeli:

1) zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności lub
2) kwota nienależnie pobranych świadczeń nie przewyższa kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

8a. Od kwot nienależnie pobranych świadczeń, które rozłożono na raty albo których termin płatności odroczono, nie nalicza się odsetek, począwszy od dnia wpływu wniosku o udzielenie tych ulg.
8b. Rozłożenie na raty kwot należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń albo odroczenie terminu ich płatności następuje w formie umowy.
8c. Jeżeli dłużnik nie spłaci w terminie ustalonych przez Zakład rat, pozostała kwota staje się natychmiast wymagalna wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego.
8d. Należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń, których termin płatności odroczono lub które rozłożono na raty, nie podlegają potrąceniu z wypłacanych świadczeń.
8e. Jeżeli wpłata na poczet należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń nie pokrywa w całości tych należności, dokonaną wpłatę zalicza się w pierwszej kolejności na pokrycie w całości kosztów upomnienia i kosztów egzekucyjnych, a pozostałą część zalicza się proporcjonalnie na poczet kwoty nienależnie pobranych świadczeń oraz kwoty odsetek w stosunku, w jakim w dniu wpłaty pozostaje kwota nienależnie pobranych świadczeń do kwoty odsetek.
9. Przepisy ust. 1–8 stosuje się także do pieniężnych świadczeń innych niż z ubezpieczeń społecznych, wypłacanych przez Zakład na mocy odrębnych przepisów.
10. Przepis ust. 8 stosuje się odpowiednio do świadczeń wypłaconych bezpośrednio przez pracodawcę.
11. Jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ wypłacający te świadczenia o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty, a mimo to świadczenia były nadal wypłacane, kwoty nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych podlegają zwrotowi bez odsetek.